Jakie konsekwencje grożą pracodawcy i pracownikowi za nielegalne zatrudnienie ?

Kto nie może legalnie pracować w Polsce Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 22a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, jeżeli pracodawca powierza pracę cudzoziemcowi:

• nieposiadającemu ważnej wizy lub innego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Polski (np. karty pobytu),

• mającemu podstawę pobytu wykluczającą wykonywanie pracy (np. wizę wydaną w celu turystycznym),

• nieposiadającemu odpowiedniego zezwolenia na pracę, jeśli cudzoziemiec nie jest zwolniony na podstawie przepisów szczególnych z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę,

• na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w odpowiednim zezwoleniu na pracę lub zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę (z zastrzeżeniem wyjątków),

• bez zawarcia umowy o pracę albo umowy cywilnoprawnej w wymaganej formie (pisemnej),

to jest to powierzenie cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy, czyli – według prostszej terminologii – nielegalne zatrudnienie cudzoziemca. Na mocy nowelizacji ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, wprowadzonej z dniem 1 stycznia 2018 r., zaostrzeniu uległa wysokość kar za wykroczenia popełnione przez pracodawców. W przypadku wielu wykroczeń maksymalna kwota grzywny została podwyższona do 30.000 zł (poprzednio 5.000 lub 10.000 zł.). W obecnym stanie prawnym za nielegalne zatrudnienie cudzoziemca pracodawcy grozi grzywna od 1.000 do 30.000 zł. (art. 120 ust. 1 ww. ustawy). Jeśli zostanie wykazane, że pracodawca – np. podstępem lub przez wykorzystanie zależności służbowej – skłonił cudzoziemca do nielegalnego wykonywania pracy, grzywna wynosi od 3.000 do 30.000 zł (art. 120 ust. 3). Taką samą karą są zagrożone wykroczenia polegające na:

• doprowadzeniu innej osoby do powierzenia cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy – za pomocą wprowadzenia w błąd, wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania (art. 120 ust. 5),

• żądaniu od obcokrajowca korzyści majątkowej w zamian za podjęcie działań zmierzających do uzyskania zezwolenia na pracę lub innego dokumentu uprawniającego do wykonywania pracy (w tym także oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, które może być stosowane w przypadku obywateli Ukrainy, Białorusi, Rosji, Mołdawii, Gruzji i Armenii) – art. 120 ust. 4.

Inne wykroczenia Podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi (pracodawca) ma obowiązek w terminie 7 dni pisemnie powiadomić wojewodę, który wydał zezwolenie na pracę cudzoziemca, o następujących okolicznościach:

• cudzoziemiec rozpoczął dozwoloną pracę o innym charakterze lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na okres łącznie nieprzekraczający 30 dni w roku kalendarzowym;

• nastąpiła zmiana siedziby lub miejsca zamieszkania, nazwy lub formy prawnej podmiotu powierzającego cudzoziemcowi wykonywanie pracy lub przejęcie zakładu pracy lub jego części przez innego pracodawcę;

• nastąpiło przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę;

• zmieniła się osoba reprezentująca pracodawcę zagranicznego, który delegował cudzoziemca do pracy na terytorium Polski;

• cudzoziemiec nie podjął pracy w okresie 3 miesięcy od początkowej daty ważności zezwolenia na pracę;

• cudzoziemiec przerwał pracę na okres przekraczający 3 miesiące;

• cudzoziemiec zakończył pracę wcześniej niż 3 miesiące przed upływem okresu ważności zezwolenia na pracę (art. 88i ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy).

Następstwem niedopełnienia powyższego obowiązku poinformowania wojewody może być kara grzywny od 100 do 5.000 zł (art. 120 ust. 6 tej ustawy). Po wpisaniu przez powiatowy urząd pracy oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń podmiot powierzający pracę (pracodawca) ma obowiązek pisemnie powiadomić ten urząd o:

1. podjęciu pracy przez cudzoziemca – najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy;

2. niepodjęciu pracy przez cudzoziemca – w terminie 7 dni od dnia rozpoczęcia pracy określonego w ewidencji oświadczeń.

Pracodawca lub cudzoziemiec mogą (ale nie muszą) powiadomić PUP o zakończeniu pracy przez cudzoziemca na podstawie oświadczenia (art. 88z ust. 13 i 16 ww. ustawy). Za niedopełnienie obowiązku zawiadomienia PUP o podjęciu lub niepodjęciu pracy przez cudzoziemca bądź przekazanie do tego urzędu nieprawdziwych informacji o podjęciu, niepodjęciu lub zakończeniu przez niego pracy grozi kara grzywny do 5 000 zł (art. 120 ust. 10). Odmowa wydania zezwoleń na pracę Konsekwencją nielegalnego zatrudnienia cudzoziemca może być też dodatkowo odmowa wydania zezwoleń na pracę dla nowych cudzoziemców, o które wnioskuje dany pracodawca. Przesłankami odmowy wydania przez wojewodę zezwolenia na pracę są bowiem m.in. sytuacje, gdy podmiot powierzający pracę cudzoziemcowi:

• został prawomocnie ukarany za wykroczenie określone w art. 120 ust. 3-5 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tzw. kwalifikowane postaci wykroczeń);

• w ciągu 2 lat od uznania za winnego popełnienia czynu, o którym mowa w art. 120 ust. 1 tej ustawy (powierzenie cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy), został ponownie prawomocnie ukarany za podobne wykroczenie.

Analogiczne zasady stosuje się w przypadku odmowy wpisania oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń (art. 88j ust. 1 pkt 3 i 4 oraz art. 88z ust. 5 pkt 2 i 3 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy). Pokrycie kosztów przymusowego powrotu cudzoziemców Ponadto pracodawca ma obowiązek pokryć koszty związane z wydaniem i wykonaniem decyzji o zobowiązaniu nielegalnie zatrudnionych przez siebie cudzoziemców do powrotu (opuszczenia terytorium Polski), w przypadku, gdy decyzja ta podlega przymusowemu wykonaniu (art. 337 ust. 3 i 3a ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach). Sankcje stosowane wobec cudzoziemca Cudzoziemiec wykonuje pracę nielegalnie, jeżeli:

• nie posiada ważnej wizy lub innego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Polski (np. karty pobytu),

• jego podstawa pobytu wyklucza wykonywanie pracy (np. jest to wiza wydana w celu turystycznym),

• nie posiada odpowiedniego zezwolenia na pracę, jeśli nie jest zwolniony na podstawie przepisów szczególnych z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę

(art. 2 ust. 1 pkt 14 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy). Nielegalnie pracujący cudzoziemiec:

• ponosi karę grzywny – od 20 zł do 5.000 zł (art. 120 ust. 2 tej ustawy),

• może zostać zobowiązany do powrotu (wyjazdu Polski) oraz

• otrzymać zakaz ponownego wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i innych państw obszaru Schengen – na okres od 1 roku do 3 lat (art. 318 i art. 319 pkt 2 ustawy o cudzoziemcach).